Quản lý tiến độ xây dựng: Nguyên tắc, thách thức và công cụ hiện đại

Nguyên nhân chậm tiến độ trong xây dựng: Thực trạng tại Việt Nam

Tiến độ là yếu tố sống còn trong mọi dự án xây dựng. Một công trình chậm bàn giao không chỉ gây thiệt hại tài chính mà còn ảnh hưởng uy tín của nhà thầu và sự hài lòng của chủ đầu tư. Tại Việt Nam, tình trạng chậm tiến độ diễn ra khá phổ biến, với nhiều nguyên nhân đan xen:

• Thiết kế thay đổi trong quá trình thi công: Nhiều dự án chưa có hồ sơ thiết kế hoàn chỉnh đã khởi công, dẫn đến chỉnh sửa liên tục.
• Nguồn vốn không ổn định: Việc giải ngân chậm hoặc thiếu vốn khiến dòng tiền thi công bị gián đoạn.
• Thiếu hụt nhân công và vật liệu: Mùa cao điểm xây dựng, nguồn nhân lực khan hiếm; giá vật liệu biến động cũng làm tiến độ trễ.
• Quản lý công trường yếu kém: Thiếu sự phối hợp giữa các bên (chủ đầu tư, tư vấn, nhà thầu) dẫn đến xung đột hoặc chờ đợi.
• Yếu tố khách quan: Thời tiết xấu, dịch bệnh, thủ tục pháp lý kéo dài.

Một nghiên cứu của Bộ Xây dựng cho thấy, có tới 70% dự án bị chậm ít nhất một giai đoạn, trong đó nguyên nhân chính là lập kế hoạch chưa sát thực tế. Như vậy, giải pháp quan trọng nhất chính là quản lý tiến độ một cách khoa học, có hệ thống.

Phương pháp lập tiến độ thi công chuẩn

Quản lý tiến độ không chỉ là “vẽ timeline”, mà là dự đoán – kiểm soát – điều chỉnh. Một kế hoạch tốt phải đảm bảo khả thi, linh hoạt và dễ giám sát. Hiện nay có 3 phương pháp phổ biến:

1. Biểu đồ Gantt

• Trực quan, dễ sử dụng, phù hợp với dự án nhỏ và trung bình.
• Cho phép thể hiện công việc, thời gian và mối quan hệ phụ thuộc.
• Nhược điểm: khó kiểm soát dự án phức tạp nhiều hạng mục.

2. Phương pháp đường găng (Critical Path Method – CPM)

• Xác định chuỗi công việc quyết định tiến độ dự án.
• Giúp nhà quản lý tập trung vào những công việc “găng” để tránh trì hoãn.
• Ứng dụng tốt trong các công trình hạ tầng lớn.

3. BIM 4D (Building Information Modeling)

• Kết hợp mô hình 3D với dữ liệu thời gian.
• Giúp hình dung trực quan tiến độ theo từng giai đoạn thi công.
• Hỗ trợ phối hợp giữa nhiều bên, giảm xung đột thiết kế – thi công.

Ngoài việc chọn phương pháp, một yếu tố then chốt là cập nhật tiến độ thường xuyên. Nhiều dự án chỉ lập tiến độ ban đầu mà không điều chỉnh khi có thay đổi, dẫn đến mất kiểm soát.

Một tiến độ thi công hiệu quả cần:

• Rõ ràng về khối lượng và trách nhiệm.
• Dự phòng rủi ro (buffer time).
• Cập nhật định kỳ và truyền đạt đến tất cả các bên liên quan.

Công cụ & xu hướng số hóa trong quản lý tiến độ

Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, quản lý tiến độ không còn dừng ở Excel hay bảng giấy. Ngày càng nhiều công cụ hỗ trợ số hóa, giúp tối ưu hóa dự án:

• Microsoft Project: Công cụ cổ điển, mạnh về CPM, nhưng khá phức tạp.
• Primavera P6: Chuẩn quốc tế trong quản lý dự án xây dựng quy mô lớn.
• Notion, Trello, Asana: Dễ dùng, trực quan, phù hợp dự án vừa và nhỏ.
• BIM 4D & 5D: Cho phép mô phỏng trực tiếp tiến độ và chi phí trên mô hình 3D.
• Ứng dụng AI và IoT:
  • AI dự đoán rủi ro chậm tiến độ dựa trên dữ liệu lịch sử.
  • IoT giám sát thời gian thực về máy móc, nhân công trên công trường.

Tại Việt Nam, một số nhà thầu lớn đã bắt đầu ứng dụng BIM 4D và phần mềm quản lý tiến độ trực tuyến, giúp minh bạch thông tin và rút ngắn thời gian xử lý sự cố. Xu hướng này sẽ ngày càng phổ biến khi chủ đầu tư đòi hỏi tiến độ chuẩn xác và báo cáo minh bạch.

Kết luận

Quản lý tiến độ là nền tảng thành công của mọi dự án xây dựng. Để làm tốt, cần:

• Hiểu rõ nguyên nhân chậm tiến độ để phòng tránh từ đầu.
• Lập kế hoạch bằng phương pháp khoa học (Gantt, CPM, BIM 4D).
• Ứng dụng công cụ số hóa để giám sát và điều chỉnh kịp thời.

Một dự án đúng tiến độ không chỉ đảm bảo lợi nhuận, mà còn thể hiện năng lực quản lý chuyên nghiệp của nhà thầu. Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt, quản lý tiến độ hiệu quả chính là lợi thế bền vững của doanh nghiệp xây dựng.